Trong văn hóa thờ cúng người Việt từ xa xưa cho đến nay, treo hoành phi, câu đối trên bàn thờ gia tiên là một nét đẹp, tạo không gian thờ cúng thêm phần trang trọng linh thiêng, mang ý nghĩa tửởng nhớ tổ tiên, ông bà, cũng là vật gợi nhớ về truyền thống văn hóa, truyền thống đạo đức cho các thế hệ sau này. Đó còn răn dạy, nhắc nhở con cháu uống nước nhớ nguồn, tôn sư trọng đạo, sống lấy tâm làm đầu. Chỉ có một khác biệt là xưa các cụ dùng CHỮ HÁN NÔM để khắc( viết) thì trong xã hội hiện đại chúng ta dùng thêm cả THƯ PHÁP QUỐC NGỮ ( chữ Việt) để thể hiện trên hoành phi câu đối; và không chỉ là trong không gian thờ cúng, mà trong phòng khách, phòng trà… người ta cũng treo hoành phi câu đối với nội dung phù hợp với mỗi không gian.
- HOÀNH PHI
Hoành phi (橫扉) là BỨC THƯ HỌA - 書畫 (tranh chữ), được dùng rộng rãi trong dân gian (đình, đền, nhà thờ họ, nhà ở…). Hoành phi có nhiều loại, có bức hoành phi sơn son chữ vàng, có bức sơn đen chữ đỏ hoặc vàng, cũng có những bức được khảm xà cừ rất cầu kỳ, đẹp mắt.
Trên bức hoành phi được khắc 3-4 chữ đại tự. Bức Hoành phi được treo cao nhất tại , hơi nghiêng về phía trước để người nhìn dễ quan sát và tạo sự cân đối. Việc treo một, hai hoặc ba bức Hoành phi tại không gian thờ là tùy thuộc vào từng gia đình và khu vực thờ cúng. Ví dụ: Trong nhà thờ họ, thờ tổ hoặc đền chùa thì có thể dùng tới hai, ba bức Hoành Phi trong cùng không gian thờ.
Hoành phi có nhiều loại: dạng chữ nhật; dạng hình cuốn thư, chân thư cổ; dạng chiếc khánh; dạng hình ô van.
CHẤT LIỆU HOÀNH PHI thường là các lại gỗ không mọt (như gỗ mít), được chạm lộng, chạm đắp, gắn kết với nhau thông qua ngàm mộng chứ không dùng đinh. có bức hoành phi sơn son chữ vàng, có bức sơn đen chữ đỏ hoặc vàng, cũng có những bức được khảm ốc, khảm trai rất đẹp.
NỘI DUNG CỦA HOÀNH PHI
Trước kia thường là những chữ Hán (không dùng chữ Nôm) viết trên hoành phi (大字 đại tự) thường theo 3 kiểu cơ bản là chữ chân 真, chữ thảo草, chữ triện Ngày nay hình thức cởi mở hơn, theo chủ ý của từng nhà, có dùng cả chữ Nôm và Quốc ngữ. Và kiểu chữ vì thế cũng tự do hơn trước.
Nội dung của hoành phi có khi bày tỏ lòng tôn kính của con cháu đối với tổ tiên và những người có công với đất nước, thông thường chỉ có từ ba đến bốn chữ như: 万古英灵 “Vạn cổ anh linh” (muôn thuở linh thiêng), 留福留摁 Lưu phúc lưu ân (Lưu giữ mãi ơn đức), 護國庇民 Hộ quốc tí dân (bảo vệ nước che chở dân); có khi mang ý nghĩa chúc tụng như 僧财进禄 “Tăng tài tiến lộc” (được hưởng nhiều tài lộc), 福禄寿成 “Phúc lộc thọ thành” (được cả phúc, lộc, thọ), 家门康泰 Gia môn khang thái (Cửa nhà rạng rỡ yên vui)…
- CÂU ĐỐI
Câu đối là thể loại văn biền ngẫu, gồm hai vế đối nhau nhằm biểu thị một ý chí, quan điểm, tình cảm của tác giả trước một hiện tượng, một sự việc nào đó trong đời sống xã hội. Nên lưu ý là từ đối (對) ở đây có nghĩa là ngang nhau, hợp nhau thành một đôi. Câu đối là một trong những thể loại của Văn học Việt Nam, Trung Hoa, Nhật Bản, và Hàn Quốc.
Nguyên tắc của câu đối bàn thờ gia tiên
Có 2 dạng câu đối: dạng đối chữ và dạng đối ý. Tùy theo sở thích và nơi treo câu đối mà mỗi gia đình chọn câu đối khác nhau:
Đối chữ cần xét trên 2 phương diện là thanh và tỪ loại. Cả hai cần hỗ trợ nhau để tạo nên một câu đối hoàn chỉnh.
Đối ý có nghĩa là hai ý trong câu đối cần cân bằng, ngang nhau. Hai ý này tạo nên một câu đối hay và ý nghĩa.
Bên cạnh đối ý và đối chữ thì vế câu đối cũng khá quan trọng để tạo nên câu đối hay. Một câu đối luôn có hai câu đi song song nhau, mỗi câu là một vế.
Số chữ trong câu đối
Số chữ trong câu đối không nhất định, không bắt buộc ít hay nhiều chữ.
Thường rơi v ào các kiểu sau:
+ Câu tiểu đối: Mỗi vế câu đối có 4 chữ trở xuống
+ Câu đối thơ: Câu đối được đặt câu theo thể loại thơ ngũ ngôn hoặc thất ngôn
+ Câu đối phú: với lối đặt câu đối này không quy định số chữ trong câu. Với lối câu song quan thì một câu đối có thể 6 hoặc 9 chữ. Với lối câu cách cú được chia thành 2 vế, một vế là đoạn chữ ngắn, một vế là đoạn chữ dài.
Luật bằng trắc
Tùy theo số chữ trong câu đối mà luật bằng trắc khác nhau
+ Với câu tiểu đối thì vế phải: trắc – trắc – trắc; vế trái: bằng – bằng – bằng
+ Với câu đối thơ thì tuân theo luật bằng trắc của câu thực và câu luận trong lối thơ ngũ ngôn hoặc thất ngôn.
+ Với câu đối phú: cần tuân theo luật chữ cuối mỗi vế và chữ cuối mỗi đoạn phải sử dụng thanh bằng đối thanh trắc và ngược lại trắc đối bằng.
Những lý do gia chủ nên sử dụng hoành phi câu đối trong nhà thờ họ hay bàn thờ gia tiên:
Tất cả hoành phi, câu đối nhằm thể hiện nguồn gốc tổ tiên, sự trang nghiêm nơi thờ cúng. Giúp gia chủ thêm bình an và hạnh phúc trong cuộc sống. Khi cần mỗi nhà cần nghiên cứu sử dụng MẪU CÂU ĐỐI ĐẸP phù hợp và nhờ thầy VIẾT THƯ PHÁP ĐẸP để treo trong không gian nhà mình.
Bàn thờ với ý nghĩa là không gian thờ cúng tâm linh của cả gia đình, đồng thời cũng là nơi để ông bà tổ tiên ngự mỗi dịp lễ, tết hàng năm. Vì vậy, bàn thờ không thể được chăm chút xuề xòa, qua loa mà phải thể hiện được sự thành tâm, tôn kính đối với các bậc bề trên. Theo đó, treo câu đối chính là một trong những lựa chọn được rất nhiều gia chủ hiện nay yêu thích. Bởi câu đối trên bàn thờ gia tiên sẽ là yếu tố giúp cho không gian thờ cúng thêm phần trang trọng và uy nghiêm.
Không những thế, treo câu đối thờ gia tiên còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn nữa đó là nhằm răn dạy con cháu đạo lý tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn”, luôn lấy tâm, lấy đức làm trọng để cuộc sống gia đình thêm tốt đẹp, êm ấm hơn.
Đặc biệt, không chỉ dừng lại ở yếu tố thẩm mỹ, câu đối trong nhà thờ họ còn là vật gợi nhớ về truyền thống văn hóa, truyền thống đạo đức cho các thế hệ sau này. Chọn được câu đối hay và phù hợp với mong ước của gia chủ kết hợp với việc treo câu đối đúng phong thủy còn giúp gia chủ nhận được nhiều tài lộc, phú quý và may mắn trong cuộc sống, công việc cũng như sự nghiệp.
Để phù hợp với giai đoạn hiện đại ngày nay, việc viết hoành phi câu đối cần cân nhắc lụa chọn hình thức và nhất thể loại chữ để thể hiện hợp. Ví dụ nhiều gia đình truyền thống học thuật am hiểu Nho học thì có thể chọn VIẾT CHỮ HÁN NÔM để thể hiện, nhiều gia đình muốn để quan khách và con cháu dễ dàng thông hiểu ý nghĩa của hoành phi câu đối trong nhà thì có thể chọn VIẾT CHỮ THƯ PHÁP QUỐC NGỮ để thể hiện.
- MỘT SỐ MẪU HOÀNH PHI CÂU ĐỐI HAY
MẪU CÂU HOÀNH PHI PHỔ BIẾN
德流光 Đức lưu quang (Đức độ sáng mãi)
飲河思源 Ẩm hà tư nguyên (Uống nước nhớ nguồn)
福来成 Phúc lai thành (Phúc sẽ tạo nên)
萬古英靈 Vạn cổ anh ninh (Muôn thưở linh thiêng)
留福留恩 Lưu phúc lưu ân (Giữ mãi ân đức)
福滿堂 Phúc mãn đường (Phúc đầy nhà)
松鶴延年 Tùng hạc diên niên (Cầu mong cho ông bà, cha mẹ trường thọ như cây tùng và hạc tiên)
百年皆老 Bách niên giai lão (Sống đến trăm tuổi)- Có thể dùng bức hoành phi này trong ngày mừng thọ)
壽脈延長 Thọ mạch diên trường (Mạch thọ kéo dài), rất tốt cho một món quà ngày mừng thọ hay món quà ngày Tết cho ông bà – cha mẹ
- 歲月 Huyên hòa tuế nguyệt (Tháng năm đầm ấm tươi vui)暄 dùng cho quà biếu đầu xuân)
MẪU CÂU ĐỐI HAY
1. Đại hiếu đại trung, đức trọng lưu truyền vạn cổ
Chí tình chí nghĩa, đạo cao cảm hóa thiên thu.
2. Phiến niệm truy tư truyền bản tộc
Bách niên hương hỏa ức tiên công.
3. Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh
Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh
4. Các hệ phồn vinh nhờ phúc ấm
Nhiều đời cố gắng tở công xưa.
5. Kiến tạo gia phong tân cốt cách
Bảo tồn quốc giáo cổ tinh hoa
6. Nghiệp tổ vững bền nhân, trí, dũng
Gia phong muôn thuở đức, thảo, hiền.
7. Triệu nhân ngật dụng hữu thành, hiếu tư duy tắc
Thế đức khắc xương quyết hậu, phúc lí vĩnh tuy.
8. Tổ tông công đức còn thơm dấu
Cháu thảo con hiền sáng mãi gương.
9. Tổ đường bách thế hương hoa tại
Duệ tộc thiên thu phúc lộc trường.
10. Thân tộc lạc quan hi thế hóa
Đôn luân như kiến nghĩa môn phong.
11. Tông tổ thiên thu trường tự điển
Nhi tôn vạn cổ thiệu như hương
12. Tộc tính quý tôn, vạn đại trường tồn danh kế thịnh
Tổ đường linh bái, thiên niên hằng tại đức lưu quang.
13. Nhờ tiên tổ anh linh phù hộ
Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành.
14. Ơn nghĩa quân thần còn mãi với đất trời
Tinh thần tổ tiên sống luôn trong con cháu.
15. Tổ tiên tích đức ngàn năm thịnh
Con cháu nhớ ơn vạn đại vinh.
16. Sơn thủy thanh cao Xuân bất tận,
Thần tiên lạc thú cảnh trường sinh
17. Công đức lưu truyền thiên cổ niệm
Thạch bi ký giám ức niên hương
18. Đức tổ quang vinh hương vạn cổ
Từ môn hiển hách tráng thiên thu.
19. Cây cỏ chào xuân cánh lá thắm
Tổ tông tích đức cháu con vinh.
20. Họ hàng tôn quý công danh muôn thuở chẳng phai màu
Tổ miếu thiêng liêng phúc đức nghìn thu còn tỏa sáng.
21. Noi gương tiên tổ truyền thống anh hùng muôn thuở thịnh
Nối nghiệp ông cha phát huy khí thế vạn đời vinh.
22. Tổ đường linh bái thiên niên hằng tại đức lưu quang
Tộc tính quý tôn vạn đại trường tồn duy kế thịnh.
31. Muôn thuở công thành danh hiển đạt
Nghìn thu đức sáng họ phồn vinh.
32. Phúc ấm trăm năm Tổ tiên còn để lại
Nề nếp gia phong con cháu phải giữ gìn.
33. Nhờ thọ đức ông cha đã dựng
Đạo tôn thần con cháu đừng quên.
34. Tổ tông công đức thiên niên thịnh
Tử hiếu tôn hiền vạn đại vinh.
35. Tổ tiên xưa vun trồng cây đức lớn
Con cháu nay giữ gìn nhớ ơn sâu.
36. Cúc dục ân thâm Đông hải đại
Sinh thành nghĩa trọng Thái sơn cao.
37. Bách thế bản chi bồi chỉ phúc
Nhất gia trữ trục thụ phong thanh.
38. Tổ đức cao minh tư phú ấm
Tôn thừa phụng sự thọ nhân hòa.
39. Phúc đức tổ tiên gieo trồng từ thuở trước
Nhân tâm con cháu bồi đắp mãi về sau.
40. Tổ tông gieo trồng nền điền phúc
Cháu con canh tác nết viên tân.
41. Hiếu kính thông tông tổ
Trinh tường tập tử tôn
42. Công đức vĩnh truyền tiên thế phả
Thuần bàng bất cải ngã gia phong
43. Đức trạch trường lưu thiên lý thuận
Ân quang phổ chiếu vạn gia xuân
44. Tổ tiên ta dày công xây dựng
Con cháu nhà ra sức trùng tu.
45. Phúc sinh phú quý Gia đường thịnh,
Lộc tiến Vinh hoa Tử Tôn hưng.
46. Mộc bản thủy nguyên thiên cổ niệm
Thiên kinh địa nghĩa bách niên tâm
47. Nhờ Tiên tổ anh linh phù hộ
Dìu cháu con tiến bộ trưởng thành
48. Phúc địa tâm điền nghi mỹ quả
Hiền tôn hiếu tử tức danh hoa.
Có thể thấy hoành phi câu đối là phần quan trọng trong không gian thờ cúng theo tâm linh của người Việt. Do đó để có bộ hoành phi, CÂU ĐỐI HAY, nhiều ý nghĩa, phù hợp với từng bối cảnh của dòng tộc, chi nhánh hay phòng thờ gia đình đòi hỏi gia chủ phải nghiên cứu kỹ lưỡng qua các MẪU Câu đối chuẩn. Hoặc giả có thể nhờ những người có am hiểu về chữ nghĩa và VIẾT THƯ PHÁP ĐẸP để có được sự thể hiện câu đối và bố trí được hợp lí mãn nhãn hơn.
Quý khách muốn tư vấn mẫu câu đối, viết câu đối đẹp, mang ý nghĩa thực sự hãy Liên HỆ với chúng tôi qua địa chỉ:
Thư pháp Ngọc Đình – CLB Thư pháp Việt UNESCO
Nhà số 05 Ngõ 97/31 Đường Hoà Thám - Độc Lập – La Phù – Hoài Đức- HN.
Hotline : 0915869966
Email: ngocdinhshu@gmail.com
